Από τον Πρόλογο του βιβλίου
Κάποια στιγμή το 2014 αποφασίσαμε στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ να προχωρήσουμε στην προσαρμογή του παλιού προγράμματος σπουδών στην καινοφανή πραγματικότητα, η οποία είχε δημιουργηθεί μετά τις αφυπηρετήσεις αρκετών καθηγητών ήδη από το 2009. Στο νέο πρόγραμμα σπουδών το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή κατά το περασμένο ακαδημαϊκό έτος (2015-2016) για πρώτη φορά, το μάθημα της ερμηνείας της ιωάννειας γραμματείας είχε συγχωνευθεί με εκείνο της ερμηνείας των συνοπτικών ευαγγελίων και απλώς αυξήθηκαν οι ώρες διδασκαλίας του νέου μαθήματος. Στο νέο αυτό μάθημα του Δ΄ εξαμήνου που προέκυψε με τον τίτλο: Καινή Διαθήκη ΙΙ: Ερμηνεία Ευαγγελίων, οι φοιτητές διδάσκονται πλέον, διάφορες διηγήσεις από το σύνολο των ευαγγελίων χωρίς να περιορίζονται μόνο στη μάρκεια ή την ιωάννεια παράδοση.
Για τη διευκόλυνση επομένως των φοιτητών αλλά και του διδάσκοντος, απαιτούνταν ένα εγχειρίδιο το οποίο να καλύπτει πρωτίστως όσο καλύτερα γίνεται τις ανάγκες του νέου μαθήματος αλλά και δευτερευόντως να πληρεί τις προϋποθέσεις του Ευδόξου περί διανομής συγγραμμάτων. Ασφαλώς ήταν αδύνατο σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα να ανταποκριθούμε, όπως θα το επιθυμούσαμε και έτσι ο παρών τόμος περιέχει οκτώ μόνο ευαγγελικές διηγήσεις οι οποίες προέρχονται από τα συνοπτικά αλλά και το κατά Ιωάννην. Οι διηγήσεις οι οποίες επιλέχθηκαν, εξετάζονται για πρώτη φορά με τον τρόπο που παρουσιάζουμε σε αυτό το έργο. Επομένως, δεν καλύπτουν μόνο τους προπτυχιακούς φοιτητές αλλά και όσους έχουν ειδικότερες επιστημονικές απαιτήσεις.
Οι ευαγγελικές διηγήσεις του παρόντα τόμου ερμηνεύονται αναλυτικά από ένα συγκεκριμένο ευαγγέλιο αλλά πάντα σε σύγκριση με τις όποιες παράλληλες εκδοχές τους. Η δομή που ακολουθείται έχει ως εξής. Αρχικά τοποθετούνται σε πίνακα τα κείμενα των παράλληλων διηγήσεων και αμέσως μετά από σύγκριση μεταξύ τους, παρουσιάζονται οι σχετικές ομοιότητες και διαφορές. Στη συνέχεια ασχολούμαστε με τις πηγές της διήγησης που θα εξετάσουμε και τις οποίες χρησιμοποίησαν οι ευαγγελιστές για να δώσουν σε αυτές τη μορφή με την οποία μας διασώθηκαν. Ακολουθεί η σχετική συνάφεια της υπό εξέτασης διήγησης σε κάθε ευαγγέλιο και η δομή της ενότητας εκείνης που θα ερμηνεύσουμε στη συνέχεια. Τα ερμηνευτικά σχόλια τα οποία έχουν τοποθετηθεί αμέσως μετά, αποτελούν την καρδιά της μελέτης. Η ερμηνεία είναι αναλυτική και εδώ διαπιστώνει κανείς τον επιστημονικό διάλογο με τους σύγχρονους ερμηνευτές των ευαγγελίων. Στη συνέχεια ακολουθεί η ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου. Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνονται διάφορες υποενότητες χωρίς σταθερό αριθμό σε κάθε διήγηση και παρουσιάζεται ο τρόπος ή καλύτερα οι τρόποι με τους οποίους το ευαγγελικό κείμενο κατανοήθηκε στην ιστορία της ερμηνείας του. Φυσικά η έρευνα δεν περιορίζεται μόνο στη χριστιανική γραμματεία των επόμενων αιώνων αλλά εξετάζεται επίσης η επίδραση την οποία κάθε ευαγγελικό κείμενο άσκησε στη λατρεία της Εκκλησίας, στην τέχνη και γενικά στον πολιτισμό και στα θεολογικά δρώμενα της νεότερης εποχής.
Υποσχόμαστε εδώ στο άμεσο μέλλον, αν μας αξιώσει ο Κύριος, να ενημερώσουμε την παρούσα μελέτη στην οποία έχουμε στόχο να προσθέσουμε ορισμένες ακόμη διηγήσεις που τώρα δυστυχώς ήταν αδύνατο. Διηγήσεις θαυμάτων, παραβολών, συγκρούσεων του Ιησού με τις ιουδαϊκές αρχές, θεολογικών συζητήσεων και διδασκαλιών έχουν ήδη επιλεχθεί και ευχόμαστε κάποιες από αυτές ν’ αρχίσουν να παίρνουν το δρόμο τους και να συναντηθούν με εκείνες που θα τις περιμένουν υπομονετικά.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 11
1 Οι προπάτορες του Ιησού (Μτ. 1:1-17//Λκ.3:23-38)
1.1 Τα κείμενα 13
1.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 15
1.3 Οι πηγές 17
1.4 Η συνάφεια των κειμένων 21
1.5 Ερμηνευτικά σχόλια 24
1.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 39
1.6.1 Το ζήτημα της αυθεντικότητας του γενεαλογικού καταλόγου 40
1.6.2 Οι προσπάθειες εναρμόνισης των δύο γενεαλογικών καταλόγων 42
1.6.3 Η παρουσία των τεσσάρων γυναικών 46
1.6.4 Η αντίληψη περί της εκ παρθένου γέννησης του Ιησού 51
1.7 Βιβλιογραφία 58
2 Η γέννηση του Ιησού Χριστού (Μτ. 1:18-25//Λκ.2:1-7)
2.1 Τα κείμενα 65
2.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 66
2.3 Οι πηγές 68
2.4 Η συνάφεια των κειμένων 72
2.5 Ερμηνευτικά σχόλια 73
2.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 86
2.6.1 Τα απόκρυφα ευαγγέλια της παιδικής ηλικίας του Ιησού 87
2.6.2 Το πρόβλημα της απογραφής και το ζήτημα της ιστορικής ακρίβειας 89
2.6.3 Γιατί ένας Ναζωραίος να γεννηθεί στη Βηθλεέμ; 96
2.6.4 Σε τι είδους χώρο γεννήθηκε ο Ιησούς; 99
2.7 Βιβλιογραφία 102
3 Η προσκύνηση των μάγων (Μτ. 2:1-12) και των ποιμένων (Λκ. 2:8-20)
3.1 Τα κείμενα 107
3.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 108
3.3 Οι πηγές 109
3.4 Η συνάφεια των κειμένων 113
3.5 Ερμηνευτικά σχόλια 114
3.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 135
3.6.1 Το θέμα της προσκύνησης των μάγων στη χριστιανική γραμματεία 135
3.6.2 Οι μάγοι στα απόκρυφα κείμενα 139
3.6.3 Ο αστέρας του Ματθαίου και η αστρονομία 141
3.6.4 Η προσκύνηση των μάγων στην τέχνη 146
3.6.5 Η χρονολόγηση της γέννησης του Ιησού και το εορτολόγιο της Εκκλησίας 149
3.7 Βιβλιογραφία 154
4 Η βάπτιση του Ιησού (Μτ. 3:13-17//Μκ. 1:9-11//Λκ. 3:21-22//Ιω. 1:29-34)
4.1 Τα κείμενα 159
4.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 160
4.3 Οι πηγές 165
4.4 Η συνάφεια των κειμένων 166
4.5 Ερμηνευτικά σχόλια 167
4.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 178
4.6.1 Γιατί ένας αναμάρτητος να βαπτιστεί; 179
4.6.2 Η κάθοδος του πνεύματος με τη μορφή περιστεριού 183
4.6.3 Η βάπτιση του Ιησού και το βάπτισμα των χριστιανών 185
4.6.4 Η σύνδεση με το θάνατο του Ιησού 186
4.6.5 Η σημασία του ποταμού Ιορδάνη για το χριστιανικό κόσμο 187
4.6.6 Η βάπτιση του Ιησού στη χριστιανική τέχνη των πρώτων αιώνων 189
4.7 Βιβλιογραφία 193
5 Οι πειρασμοί του Ιησού (Μτ. 4:1-11//Μκ. 1:12-13//Λκ. 4:1-13)
5.1 Τα κείμενα 197
5.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 199
5.3 Οι πηγές 201
5.4 Η συνάφεια των κειμένων 208
5.5 Ερμηνευτικά σχόλια 209
5.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 232
5.6.1 Η διήγηση των πειρασμών του Ιησού και η πατερική ερμηνευτική 233
5.6.2 Η διήγηση των πειρασμών του Ιησού και η ασκητική παράδοση 237
5.6.3 Η σχέση της διήγησης των πειρασμών του Ιησού με τη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής 238
5.6.4 Η διήγηση των πειρασμών του Ιησού και η σύγχρονη ερμηνευτική 239
5.7 Βιβλιογραφία 243
6 Η απόρριψη του Ιησού στη Ναζαρέτ (Μτ. 13:53-58//Μκ. 6:1-6//Λκ. 4:16-30)
6.1 Τα κείμενα 249
6.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 252
6.3 Οι πηγές 254
6.4 Η συνάφεια των κειμένων 261
6.5 Ερμηνευτικά σχόλια 263
6.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 292
6.6.1 Το πρώτο κήρυγμα του Ιησού και η πατερική ερμηνευτική 292
6.6.2 Το πρώτο κήρυγμα του Ιησού και η θεολογία της απελευθέρωσης 294
6.6.3 Το ιωβηλαίο ως εσχατολογικό σύμβολο και οι ομοιότητες με το 11Q13 297
6.7 Βιβλιογραφία 303
7 Η είσοδος του Ιησού στην Ιερουσαλήμ (Μτ. 21:1-11//Μκ. 11:1-11//Λκ. 19:28-40//Ιω. 12:12-19)
7.1 Τα κείμενα 309
7.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 313
7.3 Οι πηγές 315
7.4 Η συνάφεια των κειμένων 324
7.5 Ερμηνευτικά σχόλια 326
7.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 347
7.6.1 H πατερική ερμηνευτική 347
7.6.2 Η διήγηση της εισόδου του Ιησού στην Ιερουσαλήμ στη λατρεία 349
7.6.3 Η είσοδος του Ιησού στην Ιερουσαλήμ στη χριστιανική τέχνη 352
7.7 Βιβλιογραφία 355
8 Η εκδίωξη των εμπόρων από το ναό (Μτ. 21:12-17//Μκ. 11:15-19//Λκ. 19:45-48//Ιω. 2:13-22)
8.1 Τα κείμενα 361
8.2 Οι διαφορετικές εκδοχές 363
8.3 Οι πηγές 367
8.4 Η συνάφεια των κειμένων 381
8.5 Ερμηνευτικά σχόλια 383
8.6 Ιστορία της πρόσληψης και της επιδράσεως του κειμένου 404
8.6.1 Η πατερική ερμηνευτική 404
8.6.2 Η σύγχρονη ερμηνευτική 409
8.6.3 Η εκδίωξη των εμπόρων από το ναό στη χριστιανική τέχνη 422
8.7 Βιβλιογραφία 427
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 437
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου